مدیریت سود و اظهارنظر حسابرس: شواهدي از بخش خصوصی حسابرسی
چکیده
هدف این پژوهش شناسایی رابطه میان مدیریت سود و اظهار نظر حسابرسان بخش خصوصی است. دوره زمانی پژوهش شامل یک دوره ده ساله، از سال 1381 الی 1390 می باشد. تعداد شرکتهاي نمونه پژوهش نیز شامل 106 شرکت از شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. روش پژوهش از نوع همبستگی است. آزمون فرضیه ها نیز بر اساس روش رگرسیون چند متغیره انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت سود، اندازه شرکت، سودآوري، نسبت بدهی، حقالزحمه حسابرسی و مالکیت دولتی با تعداد بندهاي حسابرسی قبل از بند اظهارنظر رابطه معنی دار دارند. همچنین یافته هاي این پژوهش بیانگر آن است که پیچیدگی شرکت، تغییر حسابرس و تغییر مدیریت با تعداد بندهاي حسابرسی قبل از بند اظهارنظر رابطه اي معنی دار ندارند. شواهد پژوهش بر این نکته تاکید دارند که رابطه مستقیم میان مدیریت سود و تعداد بندهاي حسابرسی می تواند ناشی از افزایش کیفیت حسابرسی در بخش خصوصی باشد.
مقدمه
مدیریت سود حالتی است که در آن مدیران واحدهاي تجاري، سود را مطابق با میل خود گزارش می نمایند و نه مطابق با محتواي اقتصادي فعالیتهاي واحد تجاري. اسکات ، (2009) مدیریت سود را انتخاب رویه هاي حسابداري توسط مدیر تعریف می نماید. به عقیده او، هدف مدیر به واسطه این انتخاب آن است تا به اهداف خاصی از جمله دریافت پاداش بیشتر، کاهش نسبت بدهی، کاهش مالیات و کاهش هزینه هاي سیاسی و امثالهم نایل آید. حسابرسان نقش مهمی در نظارت بر عملکرد مدیر و محدود نمودن رفتارهاي فرصت طلبانه او دارند. تا آنجا که مجامع علمی و حرفه اي، وظیفه حسابرسی را اعتباردهی و اطمینان بخشی نسبت به گزارشهاي مالی و در نهایت ارتقاي کیفیت اطلاعات حسابداري میدانند. آنها اطلاعات مالی حسابرسی شده را ابزاري براي کاهش مخاطره سرمایه گذاري، بهبود کیفیت تصمیم گیري درون سازمانی و برون سازمانی، افزایش سطح بازده ناشی از داد و ستد اوراق بهادار و بهبود ساختار سبد سرمایه گذاري افراد و گروه هاي مختلف می شناسند.
کیفیت اطلاعات حسابداري رابطه اي مستقیم با کیفیت حسابرسی دارد. هر چه کیفیت حسابرسی افزایش یابد، کیفیت اطلاعات حسابداري نیز افزایش می یابد. پژوهشهاي مختلف نشان داده اند شرکتهایی که حسابرسان بزرگ و با کیفیت دارند، مدیریت سود در آنها کمتر از شرکتهایی بوده است که توسط موسسات حسابرسی کوچک حسابرسی شده اند.از این رو نقش حسابرسی در کنترل و دستکاري اقلام تعهدي و در نتیجه گزارش سودهاي مدیریت شده توسط مدیران، از اهمیت ویژه اي برخوردار است.
مبانی نظري این پژوهش مبتنی بر فرضیه کیفیت اطلاعات است. بر اساس این فرضیه، وظیفه حسابرس بهبود کیفیت اطلاعات حسابداري است. وظیفه اي که در نهایت موجب ارتقاي سودمندي اطلاعات براي تصمیم گیري سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و سایر ذینفعان می شود. بر اساس این فرضیه هر چه کیفیت اطلاعات از طریق فرآیند حسابرسی افزایش یابد در آن صورت هزینه سرمایه، عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه نمایندگی کاهش می یابد. مطابق این فرضیه سرمایه گذاران خواهان صورتهاي مالی حسابرسی شده هستند. زیرا به عقیده سرمایه گذاران صورتهاي مالی حسابرسی شده اطلاعات سودمندي را براي مدلهاي تصمیم گیري آنها فراهم می نماید. این موضوع به معنی آن است که فرآیند حسابرسی موجب می شود تا ارزش صورت هاي مالی نزد سرمایه گذاران افزایش یابد و این خود در نهایت ارتقاي منزلت و ارزش حرفه حسابرسی نزد سرمایه گذاران را به دنبال دارد بر اساس این فرضیه می توان استدلال نمود که هر چه فرایند حسابرسی بتواند مدیریت سود را کاهش دهد در آن صورت کیفیت حسابرسی نیز بالاتر است. انتظار می رود هرچه مدیریت سود بیشتر شود ، تعداد بندهاي اظهار نظر حسابرس نیز افزایش یابد. بکر و همکاران (1998) رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود را بررسی نمودند. آنها نشان دادند شرکتهایی که از خدمات حسابرسی موسسات حسابرسی کوچک استفاده میکنند، مدیریت سود بیشتري دارند و کیفیت اطلاعات حسابداري و در نتیجه کیفیت حسابرسی در این شرکتها پایینتر از شرکتهایی است که از خدمات موسسات حسابرسی بزرگ استفاده میکنند. لی (2010) دریافت که دقت حسابرسی و کیفیت اطلاعات صورتهاي مالی در شرکتهایی که توسط موسسات حسابرسی بزرگ حسابرسی می شوند بیشتر از سایر شرکتها است. هو و همکاران (2010) مدت تصدي حسابرس را به عنوان شاخص کیفیت حسابرسی انتخاب و نشان دادند هر چه مدت تصدي حسابرس افزایش یابد، مدیریت سود کاهش و در نتیجه کیفیت اطلاعات صورتهاي مالی افزایش می یابد.
