تاریخچه :
مالیات برارزش افزوده نخستین باردرسال 1918میلادی وازسوی (فون زیمن)ارئه گردید و تا چند دهه پس از ان مورد بحث و بررسی قرار گرفت .این نوع مالیات با ارائه روش اعتباری ادامزدرسال 1921از سوی (لاره)در سال 1948میلادی در این کشور ایجاد شد.این مالیات پس ازاصلاح سیستم مالیات بر فروش تحت عنوان مالیات مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف درفرانسه اعمال گردید.
مالیات برارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده نه تنها مالیات نسبتآ ساده ای است بلکه رایجترین مالیات در دنیای امروزنیز محسوب میشود.لذا قبل از هر موضوعی باید دید تعریف ارزش افزوده ومالیات بر ارزش افزوده چیست.از دیدگاه اقتصادی ،ارزش افزوده ما به التفاوت ارزش ستانده وارزش داده است .براین اساس،ارزش افزوده را تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده یک شخص در یک دوره معیین تعریف می کنند واگرخواسته باشیم تعریف را ساده ترارائه کنیم میتوان گفت هر کالایی که در بازار فروخته میشود، درفرایند تولید خود،توسط چندین تولید کننده به تدریج ساخته شده است .به عنوان مثال یک نان در ابتدا گندم بوده سپس تبدیل به ارد شده سپس خمیر شده ونهایتآ در تنور پخته و نان شده است.قیمت گندم موجود در هرعدد نان تا قیمت نان فروش رفته در نانوایی در این مراحل به تدریج افزایش یافته است که این افزایش حاصل زحمت تولید کنندگان مختلف در مراحل مختلف تولید گندم تا فروش نان بوده است.به این ارزش اضافی ایجاد شده از دانه گندم تا نان «ارزش افزوده »گفته میشود.
اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در درجه اول به نفع تولید کننده داخلی است.با اجرای مالیات برارزش افزوده ،سلسله مراتب تولید از پرداخت مالیات بر تجمع عوارض معاف میشوند و در عوض این توزیع کننده نهایی است که باید مالیات را محاسبه واز خریدار نهایی دریافت کند.
با اجرای مالیات بر ارزش افزوده ،منافع دوگروه از فعالان بازار به طور جدی به خطرخواهد افتاد.در درجه اول کسانی که پشت پرده به دلالی وواسطه گری مشغولند.کسانی که بدون اینکه درزحمت تولید شریک باشند وبدون اینکه در مقابل مصرف کنندگان تعهدی به عهده بگیرند ،با قرارگرفتن در مسیرتولید تا مصرف ،با خرید و فروش های مکرر باعث عدم شفافیت و التهاب در بازارمیشوند.
انواع مالیات بر ارزش افزوده:
تولید-درامد-مصرف
مالیات برارزش افزوده تولید:این نوع مالیات کل مخارج به استثنای مخارج دستمزدی دولت را مشمول پرداخت مالیات می داند .
مالیات برارزش افزوده درامد:این نوع مالیات نیزمخارج ناخالص سرمایه گذاری،قسمتی از مخارج کل وپایه مالیات برارزش افزوده از نوع تولید را تشکیل میدهد.همچنین کل مخارج واقعی اقتصاد روی کالاهای سرمایه ای را دریک دوره زمانی نشان میدهد.
مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف:این نوع مالیات معادل مالیات برخرده فروشی است.
ضرورت اجرای مالیات برارزش افزوده:یکی ازمنابع اصلی درامد دولتها مالیات است که تحت تشکیل میدهد.
به طور کلی تر می توان مزایای مالیات بر ارزش افزوده را اینگونه بیان کرد:
1.ساختار اقتصادی کشورهارا تصحیح میکند.
2.شفافیت اطلاعات را الزامی میکند.
3.انضباط مالی را الزامی میکند.
4.وقتی مردم مالیات میدهند،مطالباتشان از دولت راحس میکنند و توقع از دولت زیاد می شود و دولت هم باید پاسخگو باشد.
5.رفع نارسایی مالیات بر فروش در مراحل مختلف.
6.مالیات بر ارزش افزوده در بسیاری ازکشورها ضمن تامین بیشتر عدالت اجتماعی نسبت به سایر مالیات ها و بدون از بین بردن انگیزه سرمایه گذاری و تولید،به عنوان منبع درآمد جدیدی در جهت افزایش درآمد های دولت به کار برده شده است و از آنجا که سیستم مالیات بر ارزش افزوده یک سیستم خود اجراست وهمه مودیان نقش مامور مالیاتی را ایفا می کنند، هزینه وصول آن پایین است.
واما در مورد نواقص مالیات بر ارزش افزوده:
1.اثر نزولی مالیات بر ارزش افزوده.
2.اثرمالیات بر ارزش افزوده در افزایش سطح قیمت ها.
3.اشکالات اجرایی مالیات بر ارزش افزوده.
ارزش افزوده چه تاثیری در اقتصاد کشورهای روبه انکشاف و وضعیت معیشتی افراد خواهد گذاشت ؟
ارزش افزوده یعنی مالیات بر خرج و در زندگی معمولی مردم باید ببینیم چه اثری دارد ،مواد غذایی به طورکامل مشمول این مالیات نیستند،هزینه های آموزشی و فرهنگی ،کتاب ،کلاس و ... شامل این روش نیستند، در این روش ازکالاهای لوکس مالیات هایی با نرخ های بالا گرفته می شود اما مشکل ما ناکار آمدی اقتصاد است که دلیل اصلی آن، بی انضباطی مالی و وجود اقتصاد زیرزمینی است و تا هنگامی که اقتصاد زیر زمینی کاهش نیابد، ناکارآمدی اقتصاد مملکت های رو به انکشاف اصلاح نمیشود.ابزار آن هم مالیات بر ارزش افزوده است.
آثار تورمی مالیات بر ارزش افزوده: به هر حال معرفی هر پایه مالیات جدید اگر منجر به افزایش درآمدهای مالیاتی شود موجب افزایش درقیمت ها میشود. ولی درمعرفی سیستم مالیات بر ارزش افزوده این فرضیه مطرح است که چون این پایه مالیاتی جایگزین مالیات های دیگر می شود، می تواند بدون افزایش در سطح قیمت ها تجربه شود. در این مورد مناسب است که تجربه بعضی از کشورها مورد توجه قرار گیرد.
به دو شیوه مالیات گرفته شود:
1. شرکت هایی که دارای سیستم حسابداری مشخصی هستند، با محاسبه سود آن ها مالیاتشان تعیین میشود.
2. مغازه ها وکسبه ای که به علت شفاف نبودن ریز درآمدها و مخارج یک مالیات توافقی رل می پردازند و بنابراین بیشترین مقاومت ها از سوی این گروه دوم انجام میشود، زیرا سود خالص آن ها مشخص میشود .
چه تضمینی هست که در این روش دولت ها بتوانند مالیات ها را وصول کنند؟
هم اکنون حتی در کشور های پیشرفته هم چون کشور های آمریکایی و اروپایی ، تقلب های مالیاتی وجود دارد ، ولی هنر آن ها این است که نخست کشف تقلب میکنند، دوم اینکه جریمه هایی که برای متخلفان وضع می شود ، بسیار سنگین است و 10 تا 50 درصد ارزش کل معامله است ، ولی در کشور های رو به انکشاف مثلا ایران اگر کسی مالیات خود را پرداخت نکند ، 20 درصد مالیات را از وی دریافت میکنند.
به طور کلی بغضی از کالا ها و خدمات به سه دلیل زیر از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می شوند.
1. کاهش خاصیت تنازلی مالیات بر ارزش افزوده.
2. کاهش اثر تورمی و حمایت از اقشار کم درآمد.
3. کاهش هزینه های اجرایی و وصول مالیات.
