* جایگاه موجودی های مواد در صورت های مالی
یکی از اهداف حسابداری موجودی مواد کالا شناخت صحیح هزینه برای تطابق مستقیم با فروش است . موجودی های مواد و کالا اغلب بخش عمده ای از دارایی های یک واحد تجاری را تشکیل می دهند ، هر گونه تغییرات در ارزشیابی آن ها اثر مستقیم بر ترازنامه و سود و زیان داراد . به بیان دیگر ، اگر بیش نمایی شوند ، از یک سو ، موجب تورم شدن ترازنامه و از سوی دیگر ، منجر به بیش نمایی سود خالص و رقیق شدن حقوق صاحبان سرمایه می گردند . عکس آن نیز صادق است ، یعنی در صورتی که کم نمایی شوند ، و از یک سو ، موجب ایجاد اندوخته مخفی در ترز نامه و از سوی دیگر، منجر به کم نمایی سود خالص می گردند
طبقه بندی موجودی های مواد و کالا
بسته به نوع واحد تجاری انواع موجودی ها موجودی ها وجود دارند چنانچه در یک طبقه بندی سه نوع واحد تجاری وجود داشته باشد . یعنی ، واحد های خدماتی شناخت اولیه تجاری و تولیدی ، بر حسب مورد ممکن است یا موجوی های وجود نداشته باشند یا در صورت وجود به انواع متفاوتی باشند . در واحد های خدماتی که فعالیت عمده آن ها ارائه ی خدمات محصوب می شوند شناخت اولیه معمولا موجودی های مورد نظر در سایر انواع واحد های تجاری وجود ندارند . در واحد تجاری عمدتا کالا وجود دارد . در این گونه واحد ها کالا ها به قصد فروش تحصیل می شود و معمولا بدون تغییرات با با انجام تغییرات جزئی به مشتریان عرضه می شود . درواحد های های تولیدی معمولا کالا تحصیل نمی شود شناخت اولیه بلکه عمدتا کالا تولید می شود . یعنی مواد از سایر واحد ها تحصیل می شود و این گونه واحد ها با انجام عملیات آن ها را به کالا های ساخته شده تبدیل می نماید به بیان دیگر میتوان گفت در واحد های خدماتی موجودی مواد و کالا وجود ندارد و در واحد های تجاری صرفا موجودی کالا وجود دارد و بالاخره آنکه در واحد های تولیدی انواع موجودی ها شامل مواد ، کالا در جریان ساخت و کالای ساخته شده وجود دارند
* سیستم نگهداری موجودی های مواد و کالا
به طور کلی دو نوع سیستم نگهداری موجودی های مواد و کالا وجود دارد ، یکی سیستم دائمی و دیگری سیستم ادواری است . تحت سیستم دائمی ، ثبت مستمر تغییرات در موجودی های مواد و کالا در حسب موجودی های مواد و کالا صوورت می گیرد . یعنی ، تمامی خرید ها و فروش های کالا به طور مسقیم در حساب موجودی های کالا ثبت می شوند . ویژگی های سیستم دائمی موجودی ها را می توان به قرار زیر نمود :
1- تحصیل انواع موجودی های مواد و کالا به جای آنکه در حساب خرید منظور شود ، در حساب موجودی مواد و کالا ثبت می شود
2- هزینه ی حمل به داخل ، برگشت از خرید و تخفیفات و تخفیفات نقدی خرید در حساب موجودی کالا و کالا ثبت می شوند
3- بهای تمام شده ی کالا ی فروش رفته برای هر مورد فروش شناسایی می شود
4- مدارک حسابداری در خصوص موجودی های مواد و کالا به روز می باشند . به بیان دیگر ، صرف نظر از کسری ها اضافات مدارک حسابداری میزان و مبالغ موجودی های مواد و کالا انبار را نشان می دهند
تحت سیستم ادواری ، کمیت موجودی ها در طول دوره به بددهکاری حساب خرید منظور می شود و هنگام فروش ، هیچگونه بهای تمام شده کالای فروش رفته شناسایی نمی شود . در پایان دوره مالی ، بهای تمام شده ی کالای فروش رفته از طریق جمع کردن خرید و موجودی کالای اول دوره کسر کردن موجودی کالای پایان دوره از این حمع ، بدست می آید . از ظروریات این نوع سیستم نگهداری موجودی مواد و کالا ، انجام انبار گردانی و شمارش موجودی های مواد و کالا درپایان دوره مالی است بنابر این ، درصورتی که در این سیستم ، انبار گردانی و شمارش موجودی های مواد و کالا در پایان دره مالی صورت نمیگیرد ، نمی توان بهای تمام شده ی کالای فروش رقته ، جهت با فروش آن دوره مالی را محاسبه نمود
* کسری موجودی مواد
در صورتی که سیستم نگهداری کالا دائمی باشد ، پس از انبارگردانی هر گونه کسری یا اضافی در موجودی کالا مشخص میگردد که حسب مورد شنناسایی و در صورت سود و زیان گزارش می شود . گفتنی است که در این سیستم معمولا کسری و اضافه موجودی کالا به عنوان سایر هزینه ها و در آمدهای عملیاتی گزارش می شود . چنان چه سیستم نگهداری کالا ادواری باشد تشخیص کسری یا اضافی مشکل است و لذا اثر آن در بهای تمام شده کالای فروش محلوظ می شود . البته در موارد نادر ، درصورتی که بتوان در این سیستم کسری یا اضافی را مشخص نمود همانند سیستم نگهداری دائمی در بخش سایر هزینه ها و درآمد های عملیاتی گزارش می شود
* مسائل تخصیص بهای تمام شده ی موجودی ها
میزان کالا فروش رفته یا مواد مصرف شده با میزان کالا مواد و مواد خریداری شده یا کالای تولید شده در یک دوره مالی خاص برابر نیست ، لذا میزان موجودی مواد و کالا تغییر می نماید در این راستا ، بهای تمام شده کالای آماده برای فروش یا بهای تمام شده مواد آماده برای مصرف باید به کالای فروش رفته یا مواد مصرف شده و میزان موجودی های مواد و کالا ی پایان دوره مالی اختصاص یابد . بنابراین از حاصل جمع بهای تمام شده ی موجودی کالای لول دره و بهای تمام شده ی خرید طی دوره ، بهای تمام شده ی کالای آماده برای فروش به دست می آید و درصورتی که از آن بهی تمام شده موجودی کالای پایان دوره کسر شود ، بهای تمام شده کالای فروش رفته به دست می آید . در این راستا ، برای تخصیص بهای تمام شده موجودی ها سه مساله زیر مطرح می شوند :
1- آمار موجودی های مواد کالا
2- بهای تمام شده ی خرید موجودی های مواد و کالا
3- روش های تخصیص بهای تمام شده موجودی های مواد کالا و فرض جریان هزینه
* آمار موجودیهای مواد و کالا
مهمترین گام در تعیین آمار موجودی های مواد و کالا تعیین زمان شناخت خرید موجودی ها است . خرید کالا باید هنگام انتقال مالکیت قانونی کالا به خریدار ، ثبت شود . با این حال رویه ی عمومی ، ثبت تحصیل کالا ، هنگامی است که کالا دریافت می شود ، به خاطر انکه برای خریدار، تعیین زمان دقیق قانونی مالکیت هر خرید مشکل است . افزون بر این که ، هیچ کونه اشتباه با اهمیتی احتمالا از چنین رویه ای ناشی نمی شود ، مشروط بر انکه پیوسته به کار گرفته شود .
* بهای تمام شده خرید موجودی مواد و کالا
بر طبق استاندارد حسابداری شماره 8 ایران ، حسابداری موجودی مواد و کالا، بهای تمام شده موجودی مواد و کالا در برگیرنده ی ممخارج تبدیل و سایر مخارجی باشد که واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خود ، برای رساندن کالا یا خدمات به مکان و شرایط فعلی ان متحمل شده است. مواد و کالا خریداری شده ، به بهای تمام شده ثبت می شوند و در مورد کالای تمام شده نیز ، هزینه های تولید به عنوان بهای تمام شده در نظر گرفته می شوند . هزینه های تولید شامل مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و هزینه سربار است .
* روش های تخصیص بهای تمام شده موجودی های مواد و کالا و فرض جریان هزینه
ار آنجا که در طول دوره مالی ، تحصیل کالا به قیمت های متفاوتی صورت میگیرد ، لذا محاسبه بهای تمام شده پیچیده می گردد. از نظر مفهوم ی ، برای تعیین بهای تمام شده کالای فروش رفته باید شناسایی مورد به مورد یا شناسایی ویژه صورت گیرد . اما این عمل اگر اممکن نباشد، بسیار پرهزینه خواد بود در حسابداری برای پاسخگویی به این مشکل ، راهکار های متفاوتی اندیشیده شده است . که این راهکار ها به عنوان مفروضات جریان هزینه شناخته شده اند . گفتنی است که ضرورتا فرض جریان هزینه انتخابی با جریان فیزیکی ورود و خروج کالا به / از بازار واحد تجاری مطابقت نخواهد داشت.
حسابداری مالی (حسابداری میانه)
تالیف : دکتر یداله تاری وردی
