حسابداری حسابهای مستقل در خزانه داری کل
باتشکر از سرکار خانم آل علی و زاهدی که این متن را تهیه نموده اند.
فهرست مطالب:
مقدمه.............................................................................
سیستم حسابداری خزانه......................................................
خزانه و بانک مرکزی.............................................................
مبنای حسابداری خزانه.........................................................
چرخه حسابداری................................................................
حسابهای مستقل در خزانه کل.................................................
سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه عمومی............................
ثبتهای حسابداری...............................................................
گزارشهای مالی................................................................
سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه اختصاصی.......................
سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه سپرده............................
سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه بازنشستگی......................
سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه شرکتهای دولتی.................
ارتباط بین حسابهای مستقل................................................
مقدمه
به طور کلی از قدیمی ترین وظائف خزانه داری کل تمرکز وجوه درآمدهای عمومی و اختصاصی و سایر دریافتها و همچنین پرداخت هزینه ها و سایر پرداختهای سازمان دولتی به طور کلی کل است.
به بیان کلی می توان گفت:"خزانه صندوق و سازمان هماهنگ کننده دخل و خرج کشور و همچنین تعمین کننده خط مشی و سیستهای مالی دولت است." که این سیستم را یک حسابداری مرکزی دانست که اقلام مندرج در حساب کلیه وزارتخانه ها و موسسات دولتی در آن بر اساس اصول وموازین حسابداری دولتی تلفیق گردیده اند البته به نحوی که بتوان صورتهای مالی تفضیلی مورد نیاز دولت و سایر مراجع قانونی را از آن استخراج نمود.
سیستم حسابداری خزانه:
حسابداری خزانه دارای دو سیستم مکمل می باشد:
الف: سیستم نقدی : جهت نگهداری دریافت و پردختهای وجوهو انعکاس وضعیت نقدینگی دولت که خزانه داری کل نامیده میشود.
ب:سیستم حسابداری و گزارشگری مالی برای انعکاس درآمدها و سایردریافتها، هزینه ها و سایر پرداختهایی که توسط واحدهای تابعه دولت صورت میگیرد که یک سیستم حسابداری مرکزی می باشد.کلیه اقلام مندرج در حساب کلیه وزارتخانه ها و موسسات دولتی را برابر اصول حسابداری دولتی تلفیق و گزارشهای مالی لازم راتهیه و تنظیم می نماید و بایستی به نحوی طراحی شده باشد کخ صورتهای مالی تفضیلی مورد نیاز دولت و سایر مراجع قانونی به راحتی از آن قابل استخراج باشد.
خزانه و بانک مرکزی:
طبق ماده 124 قانون محاسبات عمومی: حسابهای خزانه نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و یا شعب سایر بانکهای دولتی که از طرف بانک مرکزی نمایندگی داشته باشند افتتاح می شود.
مبنای حسابداری خزانه :
مبنای حسابداری به صورت نقدی می باشد بنابراین تنها دریافت پرداخت وجوه مبنای ثبت در دفاتر مالی می باشد.
چرخه (سیکل) حسابداری:
مراحل جهت ثبت و طبقه بندی و تلخیص فعالیتهای مالی در یک دوره معین جهت ارائه نتایجحاصله در پایان همان دوره مالی سیکل حسابداری نامیده می شود.
حسابهای مستقل در خزانه داری کل:
تعداد حسابهای مستقل در خزانه داری کل هر کشور تابع قوانین و مقررات مالی مورد عمل می باشد ، در ایران 5 حساب مستقل به شرح زیر نگه اری میشود:
1- حساب مستق وجوه عمومی
2- حساب مستقل وجوه اختصاصی
3- حساب مستقل وجوه بازنشستگی
4- حساب مستقل وجوه سپرده
5- حساب مستقل وجوه شرکتهای دولتی
1- سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه عمومی:
این حساب مستقل بنابر دلائل زیرازاهمیت ویژه ای برخورداراست:
الف:همه دولتها و شهرداری ها که غیرانتفاعی محسوب میشوند بایستی جهت نگهداری حساب وصول درآمدهای عمومی و پرداخت هزینه های جاری و عمرانی از این حساب مستقل استفاده نمایند.
ب:سیستم حسابداری برخی از حسابهای مستقل دیگر مثل وجوه اختصاصی مشابهت بسیاری با حساب وجوه عمومی دارند.
ج:منابع اصلی جهت تامین هزینه های جاری و عمرانی دستگاههای دولتی وجوه عمومی خزانه داری کل می باشد لذا دانشجویانی که قصد فراگیری حسابداری دولتی مورئ اجرا در دستگاههای اجرایی را دارند بایستی با سیستم حسابداری حساب مستقل وجوه عمومی خزانه داری کل آشنا شوند.
ثبتهای حسابداری :
1-ابلاغ بودجه:ابلاغ بودجه مصوب به خزانه داری کل در ابتدای سال:
درآمدهای عمومی پیش بینی شده ****
اعتبارات مصوب ****
مازاد وجوه عمومی ****
درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار به تفکیک منابع درآمد و طبقه بندی بودجه ای و سازمان های وصول کننده درآمد،و همچنین اعتبارات مصوب به تفکیک اعتبارات جاری و عمرانی و سایر طبقه بندی های مندرج در بودجه سال مربوط در دفاتر معین ثبت میگردد.
2-دریافت تنخواه خزانه :
ماده 24 قانون محاسبات عمومی:" تنخواه گردان عبارت است از اعتبار بانکی در حساب درامد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران که به موجب قانون اجازه استفاده از آن به میزان معین برای رفع احتیاجات نقدی خزانه در همان سال به وزارت امور اقتصاد و داریی داده میشود و منتهی تا پایان سال واریز میگردد."
از آنجایی که درامدهای پیش بینی شده دولت بلافاصله به حیطه وصول در نمی آید،اما پرداخت هزینه های دستگاه های دولتی از همان ابتدای سال مالی آعاز می گردد،لذا لازم است مبالغی تحت عنوان تنخواه گردان در اختیار دستگاههای اجرایی قرار گیرد.از این بابت خزانه مجاز است حداکثر تا 3% بودجه عمومی دولت را تحت عنوان تنخواه گردان خزانه از بانک مرکزی دریافت و از محل آن تنخواه گردان مورد نیاز دستگاههای دولتی را پرداخت نماید.
ثبت تنخواه خزانه از بانک مرکزی:
بانک تمرکز وجوه عمومی ****
تنخواه گردان خزانه ****
**************************
3- وصول درآمدها و سایر دریافتها :از آنجا سیستم حسابداری خزانه نقدی است لذا تنها با دریافت وجوه نقد ثبت حسابداری انجام می شود .
3-الف: واریز درآمد پیش بینی شده به حساب خزانه داری کل :
بانک تمرکز وجوه عمومی ****
دریافتهای وجوه عمومی ****
3-ب: واریز وجوه مانده مصرف نشده سال قبل به حساب خزانه :
بانک تمرکز وجوه عمومی ****
دریافت وجوه عمومی ****
4- پرداخت تنخواه گردان حسابداری: واریز مبالغی جهت انجام هزینه ها و سایر پرداختها در ابتدای سال به عنوان تنخواه گردان حسابداری به حساب ذیحسابیهای دستگاها دولتی .
تنخواه گردان دستگاههای اجرائی ****
بانک تمرکز وجوه عمومی ****
**************************
5- تخصیص اعتبار :مکانیزمی است که دولتها جهت ایجاد تعادل بین دیافتها و پرداختهای خود اعمال می کند.فاکتور اصلی ۀن نیز میزان وصولی های دولت است بدین معنی که چنانچه میزان وصولی ها کمتر از درآمد پیش بینی شده در سال مالی باشد دولت بایستی در انجام هزینه های خود از طریق کاهش میزان تخصیص اعتبار صرفه جویی کند.
جاری با دستگاه اجرائی ****
اعتبارات تخصیص یافته ****
************************
6- پرداخت وجه به دستگاههای اجرایی :به محض تخصیص اعتبار دستگاههای اجرایی می توانند از خزانه درخواست وجه نمایند . خزانه حداکثر تا سقف اعتبارات تخصیص یافته وجه لازم را به حساب انان واری خواهد کرد.
ثبت بودجه ای (تامین اعتبار) ثبت مالی (پرداخت وجه)
درخواست وجه دستگاه اجرایی **** پرداخت وجوه عمومی ****
اعتبارات پرداخت شده **** بانک تمرکز وجوه عمومی****
***********************
7- بستن حسابهای موقت:
7-الف: بستن تنخواه گردان حسابداری:
پرداخت وجوه عمومی **** (معادل اسناد هزینه)
بانک تمرکز وجوه عمومی**** (معادل وجوه نقد واریزی)
تنخواه گردان دستگاههای اجرایی ****
7-ب:تسویه خزانه با بانک مرکزی بابت واریز تنخواه:
تنخواه خزانه ****
بانک تمرکز وجوه عمومی ****
7-ج :بستن حسابهای بودجه ای:
1- اعتبارات مصوب ****
مازاد وجوه عمومی ****
درامدهای عمومی پیش بینی شده****
2- اعتبارات تخصیص یافته ****
جاری با دستگاههای اجرایی ****
3- اعتبارات پرداخت شده ****
درخواست وجه دستگاههای اجرایی****
7- د: بستن حسابهای موقت مالی :
دریافتهای وجوه عمومی ****
پرداختهای وجوه عمومی ****
مازاد تخصیص نیافته ****
8- گزارشهای مالی نهایی:
پس از بستن حسابهای موقت می توان گزارش و صورتهای مالی نهایی خزانه را تنظیم نمود که به شرح زیر می باشند:
8-الف :ترازنامه :صورتحسابی است که وضعیت دارایی های جاری، بدهی های کوتاه مدت،اندوخته ها و مازاد تخصیص نیافته حساب مستقل عمومی را در تاریخ معین نشان میدهد.
خزانه داری کل
حساب مستقل وجوه عمومی
ترازنامه در تاریخ 28/12/13xx
دارایی های جاری : بدهی های کوتاه مدت :
بانک تمرکز وجوه عمومی *** بدهی به سایر حسابهای مستقل ***
پیش پرداختها *** سایر بدهی های کوتاه مدت ***
سایر دارایی های جاری *** ------
جمع ***
مازاد:
مازاد آخر سال ***
------ ------
جمع دارایی های جاری *** جمع بدهی های کوتاه مدت و مازاد ***
------ ------
9- ب :صورت تغییرات در مازاد :عبارت است از گزارش مالی است که در آن مازاد پایان دوره مالی که تفاوت بین دریافتهای واقعی و پرداخت های واقعی حساب مستقل وجوه عمومی در آن منعکس می شود و در زیر ارائه می شود:
خزانه داری کل
حساب مستقل وجوه عمومی
صورت تغییرات در مازاد برای دوره مالی منتهی به 13xx/12/28
مازاد ابتدای سال مالی ****
اضافه می شود : دریافتهای وجوه عمومی طی سال ****
کسر می شود : پرداختهای وجوه عمومی طی سال ****
------
افزایش (کاهش) خالص ****
------
مازاد واقعی در پایان سال ****
------
8-ج :صورت عملکرد بودجه ک گزارشی است که در آن درآمدهای پیش بینی شده با درآمدهای واقعی و همچنین اعتبارات مصوب و با هزینه های واقعی مقایسه شده، و ارقام مقایسه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.دو گزرش زیر برای منظور تنظیم می گردد:
خزانه داری کل
حساب مستقل وجوه عمومی
صورت عملکرد بودجه برای درآمدهای پیش بینی شده درسال مالی منتهی به 13xx/12/28
عنوان درآمدها درآمد پیش بینی شده درآمد واقعی افزایش(کاهش)
درآمدهای عمومی به تفکیک منابع درآمد **** **** ****
جمع **** **** ****
خزانه داری کل
حساب مستقل وجوه عمومی
صورت عملکرد بودجه برای اعتبارات مصوب در سال مالی منتهی به 13xx/12/28
عنوان هزینه ها اعتبارات مصوب اعتبارات پرداخت شده مانده
اعتبارات بر حسب طبقه بندی بودجه **** **** ****
جمع **** **** ****
2- سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه اختصاصی:
درآمد اختصاصی عبارت از درآمدهای هستند که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان "درآمد اختصاصی" منظور می شود و همچنین هزینه های اختصاصی نیز باید قید گردد تا دستگاه وصول کننده درآمد مجاز به انجام هزینه باشد.
ثبتهای حسابداری :
الف:ابلاغ بودجه:
درآمدهای اختصاصی پیش بینی شده****
اعتبارات مصوب اختصاصی****
ب:وصول درآمد اختصاصی:
بانک تمرکز وجوه اختصاصی ****
دریافتهای وجوه اختصاصی ****
ج:پرداختهای اختصاصی:
پرداخت های وجوه اختصاصی ****
بانک تمرکز وجوه اختصاصی****
د:انتقال مانده وجوه مصرف نشده به خزانه:
دریافتهای وجوه اختصاصی ****
بانک تمرکز وجوه اختصاصی****
ه:بستن حسابهای موقت:
دریافتهای وجوه اختصاصی ****
پرداخت های وجوه اختصاصی****
ی:بستن حسابهای بودجه ای:
اعتبارات مصوب اختصاصی ****
درامدهای اختصاصی پیش بینی شده ****
3- سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه سپرده :
طبق ماده 41 قانون محاسبات عمومی: وجوهی که تحت عنوان سپرده دریافت می شود باید به حسابهای مخصوص که غیر قابل برداشت بوده و توسط خزانه افتتاح می شود واریز و موجودی آن باید در پایان هرماه به حساب مخصوص تمرکز وجوه سپرده در خزانه منتقل شود. رد وجوه سپرده از طریق تنخواه گردان رد وجوه سپرده انجام مگیرد.
ثبتهای حسابداری:
الف : واریز سپردهای دریافتی به خزانه داری کل :
بانک تمرکز وجوه سپرده ****
دریافتهای وجوه سپرده ****
ب:رد سپرده به عنوان تنخواه گردان جهت سازمانهای دولتی:
تنخواه گردان رد سپرده ذیحسابی ****
بانک تمرکز وجوه سپرده ****
ج:پرداختهای انجام شده :
پرداختهای وجوه سپرده ****
بانک تمرکز وجوه سپرده ****
د: بستن حسابها:
در پایان سال مالی حساب دریافت و پردخت وجوه سپرده با هم بسته می شوند و اختلاف به مازاد می رود.
4- سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه بازنشستگی :
کلیه امور مربوط به بازنشستگان و موظفین مشمول قانون استخدام کشوری به عهده سازمان بازنشستگی کشوری می باشد، که تنخواه گردان و دریافت و پرداختهای خود را از طریق اداره کل خزانه نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اداره می نمایند. دریافتها و پرداختها در خزانه داری کل ثبت می شود.
ثبتهای حسابداری :
الف: واریز وجوه بازنشستگی به حساب خزانه:
بانک تمرکز وجوه بازنشستگی ****
دریافتهای وجوه بازنشستگی ****
ب: پرداخت های انجام شده توسط خزانه:
پرداخت وجوه بازنشستگی ****
بانک تمرکز وجوه بازنشستگی ****
ج: بستن حسابها:
در پایان دوره مالی حساب دریافت و پرداخت وجه بازنشستگی با هم بسته و اختلاف به مازاد می رود.
5- سیکل حسابداری حساب مستقل وجوه شرکتهای دولتی :
طبق قانون محاسبات عمومی شرکتهای دولتی باید وجوه دریافتی از عملیات خود را به حساب خزانه داری کل واریز و جهت پرداختهای خود از خزانه درخواست وجه نمایند.
ثبتهای حسابداری:
الف: واریز درآمد شرکتهای دولتی به حساب خزانه :
بانک تمرکز وجوه شرکتهای دولتی ****
دریافت های وجوه شرکتهای دولتی ****
ب: واریز مبالغ درخواستی شرکتهای دولتی:
پرداخت وجوه شرکتهای دولتی ****
بانک تمرکز وجوه شرکتهای دولتی ****
ج: بستن حسابها:
در پایان دوره مالی حساب دریافت و پرداخت وجوه شرکتهای دولتی با هم بسته شده و اختلاف به مازاد می رود.
ارتباط بین حساب های مستقل:
طبق ماده 125 قانون محاسبات عمومی خزانه مجاز است برای رفع احتیاجات خود از موجودی حسابهای اختصاصی،وجوه شرکتهای دولتی و سپرده موقتا استفاده نماید مشروط بر اینکه بلافاصله پس از درخواست سازمان ذیربط وجوه استفاده شده را مسترد دارد.
منبع :حسابداری دولتی مهدی محمد حسینی
