در این مقاله ،نقش دو طرفه حسابداری و پاسخگویی در برابر افکار عمومی از منظر دیدگاههای مختلف بیان می شود . در دیدگاه دموکراتیک ، حسابداری و پاسخگویی باید به طور موثر فعالیت های دولت را به زنجیره واگذاری مسئولیت ها مرتبط کنند . در دیدگاه قانونی ، ضرورت است تااز طریق اطلاعات حسابداری مبتنی برپاسخگویی ،سوء استفاده از حقوق عمومی کشف و یا از آن جلوگیری شود. در دیدگاه آموزشی ،کارایی پاسخگویی دولت وابسته به کارایی سیستم حسابداری است.
1.مقدمه
پاسخگویی به منظورکنترل و مدیریت وجوه عمومی ، یکی از فعالیت های دولت در تمامی دموکراسی ها محوب می شود . فرهنگ پاسخگویی و رویه های حسابداری تاثیر دو طرفه بر یکدیگر دارند و منجر به بهبود مدیریت بر مخارج عمومی می شوند . ازاین رو ، ضروریست تا به طور جدی به نقش حسابداری در پاسخگویی دولت پرداخته شود . هدف این مقاله ، بررسی دیدگاههای متفاوت در خصوص پاسخگویی به عنوان شالوده حسابداری است. بدین منظور ، مفاهیم ، کمبودها و سربارهای پاسخگویی از جنبه های دموکراتیک ، قانونی و آموزشی مورد بررسی قرار می گیرد .
2.مفهوم پاسخگویی در برابرجوابگویی و مسئولیت پذیری
برای دانستن این موضوع که پاسخگویی شالوده حسابداری است ، نیاز است تا مفهوم پاسخگویی از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. از جمله تعاریف صورت گرفته در خصوص مفهوم پاسخگویی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-مسئولیت پذیری یا توانایی در پذیرفتن مسئولیت ؛ توانایی در دادن توضیح ؛ حساب دهی و حساب خواهی یا خواستن توضیح .
- جوابگویی به مجموعه ای از مسئولیت ها و تعهداتی که تعدادی از بازیگران در مقابل دیگران دارند.
- تعهد برای حساب پس دادن ،پاسخ دادن برای عدم ایفای وظایف یا آیین نامه ها .
- تعهد نسبت به شرح دادن و پذیرفتن مسئولیت در قبال اجرا و درسایه ای از انتظارات مقبول .
به طور کلی در فرهنگ لغاط ، مسئولیت پاسخگویی عمومی به شرح زیر تعریف شده است :
" الزام شخص به تشریح و ارائه دلایل منطقی در مورد اعمالی که انجام داده است " . به بیان ساده ، مسئولیت پاسخگویی وظیفه ای است که در اجرای آن اشخاص ، دلایل و توضیحات قانع کننده برای ادای مسئولیت هایی که به عهده داشته اند و فراهم نموده و گزارش های لازم ارائه می کنند . بر این اساس ، مسئولیت پاسخگویی دو وظیفه رادر بر می گیرد ، یکی انجام دادن عمل مشخص و دیگری پاسخگویی و ارائه دلایل منطقی برای عملی که انجام شده است . به عبارتی دیگر ، مسئولیت پذیری را تعهد به اجرای عمل و پاسخگویی را تعهد به جواب برای اجرای عمل می دانند .
3. نقش حسابداری در یک دولت پاسخگو
تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد که پاسخگویی حرکات افراد را تحت فشار قرار می دهد تا زمان و تلاش بیشتری صرف تصمیم گیری های خود کنند. هر کسی به طور ذاتی با این موضوغ موافق است که مسئولان دولتی باید در قبال تعهدات خود و نحوه هزینه کرد بیت المال ، در برابر مردم پاسخگو باشند و قدرت دولت مرتبا" تحت کنترل باشند . شیوه پاسخگویی مبتنی بر وب شامل گزارشگری آنلاین نظرسنجی ،اطلاعات مربوط به ذینفعان و گزارش های مالی حسابرسی شده است که برای اثبات یا بهبود پاسخگویی بکار برده می شود . البته ، تغییراتی که در پاسخگویی که در تکنولوژی اینترنت به وجود آمده، باعث شده تا سازمان ها از رویه های گوناگونی از بازاریابی ، ارائه اطلاعاتی در خصوص افزایش تامین مالی ، تشریح اطلاعات ،و افشای اختیاری استفاده کنند و این امر موجب شده تا درک پاسخگویی مبتنی بر وب کمی با مشکل مواجه شود . تعتدل در میزان پاسخگویی درست ( عدم افراط یا تفریط ) تا حد زیادی وابسته به مبنای حسابداری و اجرای دقیق رویه های آن است .
4. سربارها و کمبود پاسخگویی
کمبود پاسخگویی در بخش های گوناگون عمومی دیده می شود و دلایل آن می تواند رشد زیاد قدرت ، تعداد کارکنان و پیچیدگی سازمان ها ،در مقایسه در بخش های مقننه باشد. مشکل واقعی در اینجا ناشی می شود که پیچیده و بزرگ شدن بخش های دولتی باعث می شود تا وزرا از پذیرش مسئولیت فردی خودداری کنند و به اصول حسابداری پایبند نباشند . علاوه بر این ، شیوه های نوپا در حکومت های شبکه ای به اختلال در پاسخگویی شده است . در چنین حکومت هایی ، فعالیت سازمان ها به یکدیگر وابسته است و پاسخگویی ارتباط مستقیم با توان کنترل این سازمان ها دارد . اگرچه ، یک سازمان برای عملکرد کسانی که توانایی کنترل فعالیت های سازمان ندارند، پاسخگو است ، اما در عمل چنین اتفاقی نمی افتد . بهبود ارتباطات قوی بین هیات مدیره ، کمیته حسابرسی و حسابرس داخلی و به تبع آن استقرار کنترل داخلی می توانند مانع از وابستگی سازمان ها نسبت به یکدیگر شود و پاسخگویی را در اوج نگه دارد .
5. دیدگاه دموکراتیک : کنترل توسط مایندگان منتخب شهروندان
شهروندان که در ابتدا و انتهای زنجیره پاسخگویی قرار دارند . اعمال دولت را مورد قضاوت قرار می دهند و رضایت (نارضایتی) خود را از طریق صندوق رای گیری نشان می دهند . پاسخگویی سبب می شود تا اطلاعات مالی و غیر مالی جهت حسابرسی دولت در اختیار شهروندان و نمایندگان در اختیار قرارگیرد . این در حالی است که ، در کشوری که مردم آن اغلب نقش فعالی دارند ،اما از ضعف فرهنگی برخوردارند ، دموکراسی و پاسخگویی دولت در سطح پایینی قراردارد .
6. دیدگاه قانونی : جلوگیری از فساد سوء استفاده از قدرت
پاسخگویی قانونی در بر گیرنده نظارت های بیرونی بر عملکرد است که هدف آن انطباق عملکرد یا الزامات قانونی و قوانین اساسی است . اساس پاسخگویی قانونی بر روابط اصیل و وکیل نهاده شده است . سوال این است که آیا وکیل انتظارات وکیل را برآورده کرده است . مشکل اصلی این دیدگاه ، جلوگیری از استبداد حاکمان ، رهبران خود رای ، یا قدرت های توسعه یافته ، غیر متمرکز و تا حدودی خصوصی است. از نقطه نظر قانونی ، پاسخگویی برای درستکار نگه داشتن قانون شکنان طراحی شده است. در این دیدگاه ، کیفیت توزیع اطلاعات با کیفیت پاسخگویی ارتباط مستقیم دارد . رویکرد تدوین استانداردهای حسابداری مبتنی بر قواعد باعث می شود تا اعتماد حسابرسان و قانون گذاران جهت استقرار کنترل های داخلی افزایش یابد و مانع از قدرت طلبی و عدم تقارن اطلاعاتی دولت و نهاددها شود و در نهایت بهبود پاسخگویی را به دنبال دارد .
7. دیدگاه آموزشی : افزایش کارایی دولت
در این دیدگاه ، پاسخگویی به عنوان ابزاری برای حفظ کارایی دولت ، نهادها و افراد در انجام مسئولیت های محوله ، مورد توجه است . هدف از پاسخگویی عمومی ، تحریک قوه مجریه به یادگیری است . سازوکار پاسخگویی ، افزایش شفافیت و انعطاف پذیری در سیستم های سیاسی و اداری می شود که ممکن است درون گرا باشد . پاسخگویی همانند دو دیدگاه دیگر ، یک سازوکار چندان خصمانه نیست و بیشتر یک سازوکار ترغیبی است . در این دیدگاه ، کارایی پاسخگویی دولت به کارا بودن سیستم اطلاعات مالی و حسابداری کارا و مقایسه وابسته است . تغییر و تحول در سیستم آموزشی و سیستم گزارشگری مالی و همچنین تکامل سیستم حسابداری دولتی ، منجر به ترغیب مسئولان در پاسخگویی عمومی می شود .
8. نتیجه گیری
در نهایت می نوان چنین بیان کرد که ؟، پاسخگویی بد نیست اما بدین دلیل که " همیشه کاری برای انجام دادن وجود دارد " خطرناک است . از این رو ، نیاز است تا با تقویت نقش حسابداری در پاسخگویی،سربارها و کمبودهای پاسخگویی کاهش یابد و از این طریق شالوده و پایه تمامی مسئولیت ها ، محکم بنا شود .
منابع
1.الوانی،سید مهدی و قشقایی،فرشته،(1385)،"سازمان های غیر دولتی و چالش های پاسخگویی "،فصلنامه مطالعات مدیریت ، شماره 49،ص ص ،36-25.
2.باباجانی،جعفر،(1390)،"بررسی تطبیقی فرازوفرود ایفا وارزیابی مسِیولیت پاسخگویی مالی از طریق گزارشری مالی دولتی در سده گذشته "،دانش حسابرسی ،سال یازدهم،شماره44،ص ص.73-37.
3.فقیهی،ابوالحسن،(1380)،"نظام های پاسخگویی در بخش دولتی:دیدگاهی تطبیقی"،فصلنامه مطالعات مدیریت،ص ص .70-53.
4.کثیری،حسین،(1387)،"حسابداری بر مبنای پاسخگویی در بخش عمومی "،حسابرس،شماره2،ص ص33-29.
5.محمدیان،محمد،(1390)،"نقش و روابط حسابرس،کمیته حسابرسی و هییِت مدیره در پاسخگویی به سهام داران "،حسابرس،شماره 56،صفحه 136.
