هزينه هاي سربار:هزينه هايي است كه مستقيماً به ساخت محصول ارتباط ندارند ونمي توان آنها رابه آساني به محصولات يا شمارۀ كارهايا سفارشهاي معيني ارتباط داد.همچنين هزينه هاي مستقيمي كه تسهيم آنهابه محصولي معين،مرحله اي ازتوليدياسفارشي خاص،مقرون به صرفه نباشد.به عنوان مثال، هزينۀ استهلاك يااجاره ساختمان كارخانه،هزينۀ بيمه هاي اجتماعي سهم كارفرما وهزينۀ سوخت وروشنايي كارخانه جزء هزينه هاي سربارمي باش؛زيراباتوليدمحصول ارتباط مستقيم ندارند
هزينه هايي مانند هزينة حقوق سرپرستان كه نمي توان آنرابه آساني به محصولي خاص،سرشكن كرد،به حساب هزينه هاي سربارساخت منظورمي شود.
سربار،يكي ازعوامل سه گانۀ بهاي تمام شدۀ محصول مي باشد كه بايدمانندديگرعوامل هزينه شناسايي وكنترل گردد.شناسايي هزينه هاي سربار به دو صورت امكان پذيراست:
1-شناسايي قبل ازتحقق هزينه:اين عمل معمولاً پيش ازشروع هردورۀ مالي انجام مي شودكه اصطلاحاً آنرا برآورد هزينه هاي سربارگويند.
2-شناسايي بعدازتحقق هزينه:معمولاًبعدازوقوع ويادرپايان دورۀ مالي انجام مي شود.(شناسايي هزينه هاي واقعي سربار)
سربار پيش بيني شده:درابتداي هردوره مالي،هزينه هاي سرباربراساس تجربيات سالهاي قبل وبادرنظرگرفتن تغييرات احتمالي درنرخ عوامل هزينه وافزايش ياكاهش حجم توليد،برآوردمي شود.سپس بااستفاده ازيك روش معين نرخ جذب سربارمحاسبه مي گرددوتاپايان دورۀ مالي،ملاك محاسبه سربارتمام محصولات قرارخواهدگرفت.
هرچه توليدواقعي ازپيش بيني شده كمترباشد سهم هزينه استهلاك يك واحد بيشتراست. وهرچه توليدواقعي ازپيش بيني شده بيشترباشد سهم هزينه استهلاك يك واحد كمتراست.
مشخص نبودن مبلغ واقعي بعضي ازهزينه هاي سربار:ممكن است مبلغ واقعي بعضي ازهزينه هاي سربارتا پايان دورۀ مالي دقيقاً مشخص نباشد.مانندهزينۀ برق صنعتي كه تا پايان دورۀ مالي قبض مصرف آن دريافت نگرديده است.
ايجادزمينۀ مناسب براي مقايسه:پيش بيني هزينه هاي سربار به مديران امكان مي دهد كه درپايان دورۀ مالي ياهرزمان ديگر،بين آنچه بايدانجام مي شد باآنچه كه به طورواقعي انجام شده است،مقايسه اي داشته باشندونتايج حاصل ازمقايسه رابررسي وتجزيه وتحليل نموده،نقاط ضعف موسسه را براي دوره هاي آتي برطرف كنند.
سربارواقعي:هزينه هايي هستندكه درطي دوره مالي به صورت واقعي وعيني به مصرف رسيده وبهاي آنها نقداً پرداخت شده يا تعهد گرديده است.همچنين كليۀ هزينه هايي كه بايدازطريق انجام اصلاحات،درپايان دوره مالي به عنوان هزينه هاي سربارودرحساب هاي مربوط به ثبت برسند.
ازنظرمديران،استفاده ازهزينه هاي واقعي براي تصميم گيري،به تنهايي كاربرد چنداني ندارد.زيرا اين هزينه هاعملاً به وقوع پيوسته وملاك مناسبي براي تصميم گيري وبرنامه ريزي توليددرآينده نخواهدبود.همچنين ممكن است درمقايسه باآنچه كه مي بايست واقع مي شد،داراي انحرافات مثبت يامنفي باشد؛به طوري كه حتي پيش بيني وقوع آنها درابتداي دوره مالي مشكل به نظرمي رسيده است.بسياري ازهزينه هاي واقعي سربار،معمولاً درپايان دوره مالي مشخص مي شود.
طبقه بندي هزينه هاي سربار:هزينه هاي سرباررا مي توان به طرق مختلف طبقه بندي نمود.انتخاب هرطريقه،براي رسيدن به اهداف خاصي صورت مي گيرد.
دونوع ازمتداولترين روش هاي طبقه بندي به شرح زيراست:
1-سربارمستقيم:هزينه هايي هستندكه مستقيماً به دايرۀ ماشين... بخصوص ارتباط داشته باشند .مانند:هزينه هاي مربوط به يك دايرۀ معين شامل:موادسوختي،هزينۀ سرپرستي،دستمزدغيرمستقيم، اضافه كاري،تعميرونگهداري ماشين آلات،استهلاك ساختمان وماشين آلات.
2-سربارغيرمستقيم:هزينه هايي هستندكه مشتركاً توسط دوايرمختلف به مصرف مي رسند به طوري كه نمي توان آنها را مستقيماً به حساب يك دايرۀ توليدي ياخدماتي يا ماشين بخصوص منظورنمود.مانند)روشنايي،اجاره،استهلاك وحرارت مركزي)ساختمان كارخانه.
يكي از هدفهاي طبقه بندي هزينه هاي سرباربه مستقيم وغيرمستقيم،تعيين سودآوري محصولات مختلف ومشخص كردن سهم هردايره درسودموسسه مي باشد.
هزينه هاي سرباربه سه گروه:1-سربارساخت،2-سرباراداري وتشكيلاتي و3-سربارتوزيع وفروش تقسيم مي شود.سربارساخت ،به حساب كالاي درجريان ساخت منظورمي گردد،ولي سرباراداري وتشكيلاتي وسربارتوزيع وفروش جزء هزينه هاي دورۀ مالي است وبه حساب سودوزيان انتقال مي يابد.
يكي ازمفيدترين شيوه هاي طبقه بندي به سربارثابت،سربارمتغيروسربارنيمه متغيرمي باشد.
گردآوري اقلام سربار:براي جمع آوري هزينه هاي سربار،به مدارك اوليه واصلي ازقبيل مدارك خريد،برگهاي درخواست موادوملزومات،كادت هاب ثبت اوقات كاروسايرضمائم اسناد نيازمي باشدكه به وسيله آنهابايدهزينه ها را شناسايي وتجزيه وتحليل وطبقه بندي نمودو جزئيات هزينه هاي مربوط به هرمركزهزينه رادردفترمعين منعكس كرد.مهمترين هدف گردآوري هزينه هاي سرباركارخانه، جمع آوري اطلاعات براي كنترل اين هزينه ها مي باشد.
اعمال كنترل باانجام اين اقدامات صورت مي گيرد:
1-گزارش اطلا عات مربوط به هزينه هاي هردايره به سرپرستان آن دايره.
2-مقايسه هزينه هاي واقعي انجام شده ركارخانه باهزينه هاي پيش بيني شده،دراول دوره براي سطح فعاليت موردنظر.
ارتباط سربار بامراكزهزينه:مركزهزينه،قسمتي ازيك واحدتوليدي مي باشدكه در آنجا براي توليد محصول ياارائه خدمات،هزينه هايي به مصرف مي رسد.به عبارت ديگر،هردايره اي كه دربه وجود آوردن هزينه سهيم باشد،يك مركزهزينه است. معمولاً مراكزهزينه همان دوايرمي باشند،اگرچه،يك دايره ممكن است ازچندمركزهزينه تشكيل شده باشد.بنابراين،يك سفارش،يك مرحله، يك قسمت وحتي يك ماشين مي توانديك مركز هزينه باشد.هرچه تعدادمراكزهزينه بيشترباشد،كنترل هزينه ها دقيق ترخواهدبود.
مراكزهزينه يك واحدتوليدي،به1-دوايرتوليدي و2-دوايرخدماتي تقسيم مي شوند
1-دوايرتوليدي:دوايري هستندكه مستقيماً درتوليدمحصول دخالت دارند وعمليات توليدي درآنجا صورت مي گيرد.به طورمثال،برش كاري،خم كاري،جوش كاري،رنگ كاري،نمونه هايي ازدوايرتوليدي يك كارخانۀ سازندۀ ميزوصندلي فلزي مي باشند.
2-دوايرخدماتي:دوايري هستندكه به طورمستقيم درتوليدمحصول دخالت ندارند،ولي خدماتي به سايردوايرارائه مي دهند. به طورمثال،تعميرات،كارگزيني،رستوران وحسابداري،نمونه هايي ازدوايرخدماتي هستند. تفكيك مراكزهزينه به دوايرتوليدي وخدماتي براي كنترل هرچه بيشترهزينه هاي سرباركارخانه ومحاسبۀ هزينه هاي انجام شده درمركز هزينه،صورت مي گيرد.
تسهيم هزينه هاي سربار:هزينه هاي سرباركارخانه ممكن است باتمام دوايرويافقط بادايرۀ معيني ازكارخانه ارتباط داشته باشد.باتوجه به اينكه ساخت محصول دردوايرتوليدي صورت مي گيرد،باانتقال هزينه هاي سرباربه اين دواير،امكان محاسبۀ بهاي تمام شده محصول فراهم خواهدشد.
هزينه هاي سرباربه دوصورت،به دوايرتسهيم مي گردد:
1-تسهيم مستقيم:هزينه هايي كه منحصراً دريك دايره،اعم ازتوليدي ياخدماتي يه مصرف مي رسند،بايدمستقيماً به حساب همان دايره منظورنمود.بعضي ازهزينه هاعبارت انداز:هزينۀ تعميرماشين آلات يك دايرۀ توليدي ياهزينۀ حقوق ودستمزد كاركنان رستوران كارخانه كه يك دايرۀ خدماتي است.
2-تسهيم براساس مبناي مناسب:هزينه هايي كه دردوايرمختلف كارخانه اعم ازتوليدي وخدماتي به مصرف مي رسند،بايدبراساس مبناهاي مناسب بين دوايراستفاده كننده تسهيم شوند.اين قبيل هزينه هارا اصطلاحاً هزينه هاي عمومي كارخانه گويند.مانند:هزينۀ حرارت مركزي،برق مصرفي،عوارض نوسازي كارخانه و...
(برگرفته از حسابداري صنعتي مقدماتي -ابوالقاسم عشقي،محمدرضاجان پناه،عبدالله زارعي نژاد،شهلا مجتبايي)
